Een gesprek met Tom Pauwels, gitarist en artistiek adviseur bij Ictus, door Wannes Gyselinck

... Een muzikale blind date met Ictus en Peter Vermeersch in de Handelsbeurs

   
>Link : De Handelsbeurs
>Op deze blog : een gesprek met Peter Vermeersch
   
   
‘Blind Date’ is een nieuwe concertvorm van Ictus en de Handelsbeurs waarbij het publiek op voorhand niet weet wat er gespeeld zal worden. Centrale gast van de eerste editie is de Gentse componist, klarinettist en bezieler van de big band Flat Earth Society(FES) Peter Vermeersch. Hij luisterde op voorhand ‘blind’ naar een selectie naamloze tracks gekozen door Ictus en Handelsbeurs. Zijn favoriete werken worden tijdens Blind Date door Ictus uitgevoerd.

Hoe is het programma voor Blind Date tot stand gekomen?

Tom Pauwels: “We hebben het spel heel streng gespeeld, ook intern, binnen Ictus en samen met de Handelsbeurs. Eerst hebben Jean-Luc (Plouvier, pianist & artistiek directeur bij Ictus, nvdr) en ikzelf elkaar vijf naamloze tracks doorgestuurd, om zo te laten horen wat we de laatste tijd zoal goed vinden. Hieruit is er binnen Ictus een selectie gegroeid die we dan hebben doorgespeeld aan de Handelsbeurs. Liesbeth (De Voogdt, programmatrice klassiek bij de Handelsbeurs, nvdr) heeft daarop gereageerd, haar eigen voorkeuren duidelijk gemaakt, en op haar beurt enkele blinde tracks gestuurd. Dat over-en-weer-‘geblinddate’ leidde uiteindelijk tot een selectie van twaalf tracks die we, alweer naamloos, aan Peter Vermeersch voorlegden met de vraag zijn top drie te kiezen. Door dit voorbereidende proces maakten we ook zelf mee wat het publiek van Blind Date te wachten staat: een volstrekt onbevangen luisterervaring.”

Waarom hebben jullie Peter Vermeersch gekozen als eerste centrale gast?

Pauwels: “Peter was voor ons de ideale keuze. Hij is in de eerste plaats een componist – een professional dus – maar geen academicus. Hij is niet op een overgespecialiseerde manier met hedendaagse muziek bezig. Peter beweegt zich wel enigszins binnen de wereld van de hedendaagse muziek, maar staat er tegelijkertijd ook weer buiten, met de muziek van Flat Earth Society bijvoorbeeld. Tegelijkertijd ben ik er zeker van dat een deel van zijn publiek ook geïnteresseerd zal zijn in wat Ictus doet. Peter Vermeersch heeft trouwens dezelfde wortels als Ictus, namelijk de groep Maximalist!, die Peter in de jaren tachtig stichtte samen met Thierry De Mey, Walter Hus enEric Sleichim van Bl!ndman. Ictus heeft ooit nog een compositie van Peter uitgevoerd, ‘De oplosbare vis’ als ik me niet vergis. De no-nonsense benadering van Peter zal er voor zorgen dat we met onze voeten op de grond blijven en geen doorgedreven analyses gaan beginnen afsteken.”

Nieuwe muziek heeft vaak af te rekenen met negatieve reacties: het zou vaak te cerebraal, te intellectualistisch zijn. Is Blind Date een manier om dit cliché te bestrijden?

Pauwels: “De vraag is of dat intellectualisme wel zo erg is. Dat er een zeker discours bestaat vind ik überhaupt geen probleem. Je kan perfect geboeid of zelfs geëmotioneerd worden door muziek waar een verhaal achter zit, niet in de eerste plaats een poëtisch verhaal, maar een filosofisch of conceptueel sterk discours. Het ene hoeft het andere helemaal niet in de weg te staan.”

Dus je hebt niet het gevoel dat Ictus tegen dat intellectualisme-cliché moet vechten?

Pauwels: “Integendeel, daar moet je juist _voor _vechten. Ik vind het intriest hoe belangrijke spelers in het veld zoals Ars Musica zich vandaag bewust anti-intellectualistisch opstellen en er nog trots op lijken te zijn ook. Het hele inhoudelijk discours is er letterlijk naar de archieven verbannen. Muziek, zo suggereert hun site, moet in de eerste plaats goed gemarketeerd (nieuwe versies van popsongs door het ‘Kinky Pinky Orchestra’) en aantrekkelijk verpakt (in het roze dus) zijn, maar mag niet verrassen of intellectueel worden uitgediept. Dat is precies wat Ictus wel wil doen. We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe, uitdagende muziek. Als je het zou vergelijken met bijvoorbeeld rock of de zogenaamde ‘lichte muziek’, waar de graad van herkenbaarheid hoog genoeg moet zijn om aan te kunnen slaan, draait het bij ons eerder om muziek die niet onmiddellijk te plaatsen valt, om vervreemding, om nieuwe klanken. Het ene is daarom niet beter dan het andere, het is een ander perspectief.”

Op het programma staat dus de top drie van Peter. Wat vond je van zijn keuze?

Pauwels: “Wij hebben Peter een lijst doorgestuurd met tracks afkomstig uit verschillende stijlperiodes en met zeer uiteenlopende bezettingen, gaande van klassieke ensembles tot combinaties van instrumenten met bijvoorbeeld tape of elektronica. Bovenaan zijn selectie staan verrassend genoeg de klassiekere werken. Ik had eerder gedacht dat hij voor de meer elektronische muziek ging gaan. Hij heeft dat doelbewust vermeden, vermoed ik, vanuit de veronderstelling dat dit saaie laptopuitvoeringen zou opleveren, wat hij op het vlak van de performance oninteressant vindt. Terecht trouwens. Hij heeft ons daar toch wat onderschat. Ictus werkt nooit met laptops, we hebben zelfs niemand in het ensemble die laptop ‘speelt’. We zijn bij uitstek een ensemble dat erg fysiek concerteert, denk maar aan de samenwerkingen met ROSAS, waarbij de muzikanten zelfs aan de choreografie deelnemen. Het fysieke van de uitvoering is voor ons een essentiële parameter. Veel van wat Peter als ‘laptopmuziek’ heeft terzijde geschoven, waaronder werk voor instrument en tape of een werk voor zang en sampler, is wel degelijk materiaal voor een mogelijk sterke live-ervaring.”

Er staat echter meer op het programma van Blind Date dan de top drie van Peter alleen.

Pauwels: Klopt. We hebben gekeken welke bezetting nodig is voor de uitvoering van zijn top drie. Op basis van deze bezetting – cello, klarinet, harp, zang, piano en Fender Rhodes –

hebben we nog drie andere stukken gezocht die we die avond gaan brengen. Peter zal dus live nog een bijkomende blind date hebben met enkele composities. Over die drie stukken ben ik trouwens erg gelukkig. Ik mag nu nog geen namen onthullen, maar kan wel al zeggen dat we tijdens Blind Date een Belgische creatie gaan doen van een waanzinnig goed stuk voor pianosolo. Eigenlijk erg spectaculair, maar we mogen hierover, trouw aan ons concept, geen reclame maken.”

Blind Date past in een zoektocht van Ictus naar andere concertvormen. Bij One-Only-One speelden jullie op één avond tweemaal hetzelfde stuk en gaven jullie tussen beide uitvoeringen in toelichting bij de compositie en de uitvoering. Ook voor Blind Date staat communicatie met het publiek centraal. Waarom is dit voor jullie zo belangrijk?

Pauwels: “Blind Date past inderdaad binnen ons engagement om niet alleen de stukken uit te voeren, maar ook de muziek zo integraal mogelijk te communiceren. Er is niets mis mee om nieuwe muziek op die manier ingang te doen vinden bij een groter publiek. Misschien is dit ons antwoord op het verwijt van intellectualisme, waarover we het al hadden: niet slechts de muziek spelen, maar er ook over spreken. Nieuwe muziek zo brengen dat je het kan aanraken, kan vatten. Zelfs als professional _kan je je ongelofelijk _lost voelen tijdens een eerste beluistering van nieuwe muziek. Eén kapstok kan het verschil maken, om bij de muziek te kunnen aanhaken. Die gaan we ook tijdens Blind Date proberen aan te reiken. De aanwezigheid van muzikanten tijdens het gesprek met Peter heeft zo zijn voordelen. Je kan dingen erg direct tonen: even fast forwarden of rewinden, enkele maten opnieuw laten horen, meteen illustreren waar we het over hebben. Door de mensen te laten zien hoe de muziek werkt, door het voor hun ogen uiteen te rafelen, krijg je een veel interessantere en leukere luisterervaring. Dat is ons engagement ten opzichte van ons publiek: we willen iets meegeven, niet zomaar een concert spelen en dan snel naar huis.”

In welke mate denk je dat mensen anders gaan luisteren als ze niet weten wat ze horen?

Pauwels: “Het publiek van het klassieke repertoire komt naar stukken die het vaak al van binnen en van buiten kent. Men beoordeelt niet de compositie maar de uitvoering. Het publiek van nieuwe muziek wordt veel vaker geconfronteerd met stukken die ‘nieuw’ zijn, bijvoorbeeld bij creaties. Je kan niet anders dan ook de compositie zelf te gaan beoordelen. Eigenlijk vind ik het jammer dat dit niet vaker gedaan wordt bij het klassieke repertoire. Waarom zo kritiekloos luisteren naar de canon? Eens gecanoniseerd kan een componist niets meer fout doen, zo lijkt het. Veel muziek van Brahms bijvoorbeeld klinkt in mijn oren vaak te gefragmenteerd. In zijn vioolsonates is er volgens mij echt een instrumentaal probleem. Nu goed, het is mijn specialiteit niet, ik luister daar naar met meer naïeve oren, een beetje zoals ik naar nieuwe muziek luister. Tijdens Blind Date gaat het publiek zowel het stuk als de uitvoering heel onbevangen kunnen tegemoet treden, zonder taboes.”

Zijn er stukken waarvan je het jammer vindt dat Peter ze niet heeft gekozen?

Pauwels: “Ja, maar we zijn daar eerlijk in geweest en hebben het dan ook niet opgenomen. Het leuke is wel dat onze zoektocht naar twaalf goeie stukken voor Blind Date heeft geleid tot enkele fantastische ontdekkingen die we gaan meenemen naar Liquid Room, onze volgende samenwerking met de Handelsbeurs. Zo stond ‘Barstow & The Letter’, een deeltje uit ‘The Wayward’ van Harry Partch, wel degelijk in Peters top drie, maar we konden het die avond niet uitvoeren omdat onze fluitist en in dit werk de zanger niet beschikbaar was. We hebben het wel kunnen opnemen in onze programmatie voor Liquid Room. Het is een soort muzikale road movie _geschreven tijdens de Great Depression op basis van _hobo-songs (zwerversliederen, nvdr), waar experimentele blues, bricolage, just intonation en hedendaagse muziek samenkomen. Liquid Room is, achteraf beschouwd, eigenlijk een soort verheviging geworden van het programma van Blind Date. Nog een componist die in de selectie zat die we naar Peter stuurden, is Wolfgang Mitterer. Ook hem nemen we mee naar Liquid Room, letterlijk, want hij zal ons die avond ook vervoegen. We zijn naar aanleiding van Blind Date met hem aan de praat geraakt en vroegen hem een compositie te schrijven voor en op maat van Ictus. Niet alleen hij zal meespelen, maar ook de elektrische violistBenjamin de la Fuente en drummer Eric Echampard. Het wordt dus een combinatie van een klassiek ensemble en een electric band, waarin compositie en improvisatie dooreen lopen. De uitvoering van Mitterer’s compositie tijdens Liquid Room in Handelsbeurs is trouwens een wereldcreatie. Het is mooi om te merken dat als je maar vertrekt vanuit een basic enthousiasme, daar vanzelf projecten uit voortvloeien. Blind Date is in dit opzicht enorm vruchtbaar geweest.”

© Handelsbeurs/W. Gyselinck