"De muziek is mijn meester", zegt Anne Teresa De Keersmaeker. "Muziek heeft de kracht om over de tijd heen tot ons te spreken, want muziek is misschien wel de meest omvattende kunstvorm. Dat een cantate van Bach ons nu nog zo ontroert, heeft er enerzijds mee te maken dat ze op zo'n geniale manier geschreven is; dat is al bijna een gemeenplaats. Maar de spirituele kracht ervan beantwoordt blijkbaar ook aan onderliggende, natuurlijke wetten die veel moeilijker in woorden te vatten zijn. Dat net muziek dat vermag, is misschien ook omdat zij zo verbonden is met het lichaam: de stem is lichaam, maar ook een instrument is een verlengstuk van het lichaam en sterk met je mens-zijn verbonden, mens-zijn tegelijkertijd in een heel fysieke en aardse dimensie, maar ook in dat wat ons verbindt met hemelse krachten, om het zo te zeggen. Die spanning tussen iets heel fysieks en iets heel onstoffelijks is een wezenstrek van alle kunst, maar bij muziek heb ik ze altijd op een zeer omvattende en directe manier ervaren."

Geconfronteerd met de muziek, beleeft het lichaam bij Anne Teresa De Keersmaeker zichzelf als inspanning, als gevoelige kracht, als spanning. De verhouding tot de partituur berust vooral op de innerlijke frazering van gevoelstoestanden. Volgens de choreografe vinden we er datgene in terug "wat de danstaal van Rosas specifiek kenmerkt": de innerlijke stormachtigheid van het lichaam, een allesomvattende beweging die zich verwijdert van het middelpunt, als een golf die uitdeint tot voorbij de dansers, in de hele ruimte, alsof zij er het opstijgen van een onzichtbare spiraal wilde aanwakkeren. We krijgen nooit een verhaallijn te zien, maar enkel terloopse aanwijzingen, als tekens gegeven door het lichaam.

In de nieuwe voorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker, die in november 97 in première gaat in de Brusselse Muntschouwburg, staat ditmaal muziek voor percussie-instrumenten centraal. De Finse componist Magnus Lindberg schrijft voor Rosas nieuw werk voor piano-percussie-kwartet, uit 'Amor Constante' wordt de choreografie op 'Unknowness' van Thierry De Mey hernomen en van Steve Reich wordt zowel 'Music for Pieces of Wood' als het eerste deel van 'Drumming' opgevoerd.
Met haar keuze voor twee van de drie componisten, Thierry De Mey en Steve Reich, keert Anne Teresa De Keersmaeker terug naar haar roots. Beiden staan ze immers mee aan de wieg van haar persoonlijk en eigenzinnig dansvocabularium. Thierry De Mey leerde ze kennen op de schoolbanken: zij studeerde dans op de Mudra-school van Béjart, hij volgde er percussie bij Fernand Schirren. De kennismaking met het werk van de Amerikaanse componist Steve Reich dateert van dezelfde periode: het is nota bene Thierry De Mey die haar warm maakte voor Reichs repetitieve, minimale muziek. Samen bestudeerden ze vier van Reichs composities voor wat de tweede voorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker werd, en meteen haar internationale doorbraak: 'Fase'. Terwijl 'Fase'(1982) gebaseerd was op Reichs vroegste werken, geschreven aan het begin van zijn periode van de 'faseringstechniek', kiest Anne Te-resa De Keersmaeker nu ondermeer voor de compositie waarmee Reich deze periode afsloot: 'Drumming' werd geschreven in 1971, een jaar nadat Reich West-Afrikaanse trommeltechnieken bestudeerde aan de universiteit van Ghana. Ook hier doen zich ritmisch, melodisch en tussen de instrumenten onderling geleidelijke verschuivingen voor. Het valt af te wachten of in de dans van Anne Te-resa De Keersmaeker ook nu de herhaling het structurerende element wordt. Want sinds 'Fase' evolueerde haar dans-taal enorm: van een dwingend unisono naar meerstemmighied, van een mathematische repetitiviteit naar persoonlijke variatie, van een eenvoudig vocabularium naar een grote diversiteit aan bewegingsmateriaal.

'Unknowness' van Thierry De Mey is een stap in die evolutie. Van dit percussiegedeelte uit 'Amor Constante' (1994) wordt zowel de choreografie als de muziek herwerkt. Zoals in De Meys andere stukken voor percussie zijn de instrumenten ongewoon en eigenzinnig: een pianokader, metalen staven, papieren trommels waarop wordt gewreven, vermengd met gesampelde noten. De Mey en De Keersmaeker werkten eerst samen de tijdsstructuur uit, dan schreef de choreografe de eerste versie, die de componist vervolgens herwerkte en op de preciese bewegingen van de dansers projecteerde. Het was een hoogtepunt in de samenwerking tussen choreograaf en componist, zoals heel 'Amor Constante' dat was: in zeven delen werden evenveel verhoudingen tussen muziek en dans structureel en inhoudelijk onderzocht. Net als tijdens 'Rosas danst Rosas' (1983) verliep het creatieproces van De Mey en De Keersmaeker parallel en in samenspraak, maar voor 'Amor Constante' was het opzet complexer.

Na Thierry De Mey is Magnus Lindberg de tweede componist die muziek mag schrijven voor een Rosas-productie. Deze Finse componist is bekend om zijn complexe ritmische muziek. Lindberg is een telg van de bekende generatie jonge Finse componisten die bij Paavo Heininen aan de Sibelius Academie in Helsinki studeerden. Abstracte constructies en het structurele aspect van de seriële muziek hebben er zijn muzikale smaak geprikkeld. Terwijl hij aan het begin van de jaren tachtig bijna uitsluitend gefascineerd was door ritme, met als hoogtepunt 'Kraft' in 1985, nam vanaf 1989 ook harmonie een centrale plaats in zijn oeuvre in. Een harmonisch ritme, een gecontroleerde opeenvolging van de harmonie, was volgens hem immers noodzakelijk om snelheid en beweging in een compositie te vatten. Voor 'Percussie-avond' creëert hij een werk voor piano-percussie-kwartet.

Steve Reich, Thierry De Mey en Magnus Lindberg: drie componisten, vier composities als uitgangspunt voor de nieuwe voorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker. Geen breuk met het voorgaande, maar een kruisbestuiving, een vervlechting, een confrontatie van oud en nieuw materiaal, van verleden en heden. In de lijn van de evolutie van de laatste jaren wordt de muziek live uitgevoerd, door het Ictus Ensemble onder leiding van Georges-Elie Octors. De spanning tussen partituur en choreografie wordt zo ten top gedreven: muzikanten en dansers, bij Anne Teresa De Keersmaeker zijn het 'geleiders' van dezelfde ritmes en lijnen, harmonieën en dissonanties, van de muziek die wij ons zullen herinneren als beweging.

Just before fait inévitablement penser à Pina Bausch dans la manière d’utiliser les souvenirs de chacun ou des parcelles de vie ; mais si l’on l’imagine aisément que le travail d’atelier présente des analogies, la finalité expressive est en revanche bien différente chez les deux chorégraphes : De Keersmaeker ne fait pas de sa pièce un théâtre de la vie, mettant en scène la violence ou l’impossibilité des relations humaines comme le fait si bien Bausch ; sa réflexion sur le passé lui permet plutôt de souligner la vitalité rebelle du mouvement et son inaliénable liberté.
Philippe Guisgand